Παγκόσμια ημέρα Ποίησης σήμερα 21 Μαρτίου και δεν θα μπορούσα να βρω καλύτερη μέρα για να φιλοξενήσω τον ποιητή Κωνσταντίνο Μούσσα. Με αφορμή βέβαια την κυκλοφορία όχι μιας ποιητικής συλλογής, αλλά την κυκλοφορία του βιβλίου του Μεσοτοιχίες που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κέδρος. Πρόκειται για μια εξαιρετική συλλογή διηγημάτων, που με φόντο την καραντίνα και την πανδημία, μας ταξιδεύει σε διαφορετικά μέρη του πλανήτη. Γιατί όσο διαφορετικοί και αν είμαστε, όσο μακριά και αν ζούμε πάντα θα υπάρχει κάτι που θα μας ενώνει…
Στην πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξη που ακολουθεί μιλάμε για τα πάντα… Για έμπνευση, ποίηση, πανδημία. Ευχαριστώ πολύ τον κύριο Μούσσα για την κουβέντα αυτή και εύχομαι ολόψυχα στις Μεσοτοιχίες ακόμα μεγαλύτερη επιτυχία…
- Κύριε Μούσσα αφού σας ευχαριστήσω πολύ για την παρουσία σας στο bookstories θα ήθελα να μας μιλήσετε για την πορεία ζωής που ακολουθήσατε και σε ποιο σημείο της συναντηθήκατε με τη συγγραφή…
Ενδιαφέρουσα ερώτηση. Φοβάμαι πως για να απαντήσω κάπως ικανοποιητικά, θα πρέπει να διαφωνήσω τόσο με τον σπουδαίο Camus, («Ζωή είναι το άθροισμα των επιλογών μας»), όσο και με τον Hobbes, («Primum vivere deinde philosophari/ Πρώτα το ζην και μετά το φιλοσοφείν»). Ας μη γελιόμαστε κι ας αποφεύγουμε τους αποφατικούς δογματισμούς. Η συγγραφή, ο Λόγος γενικότερα, αλλά και κάθε άλλη μορφή Τέχνης, είναι εκείνα που μας επιλέγουν και όχι το αντίθετο. Είναι δηλαδή η Δημιουργία που μας συναντά πριν καν ακόμα υπάρξουμε και ας νομίζουμε ότι είμαστε εμείς που τη «χρησιμοποιούμε», όπως κοινότοπα λέμε, ως «εκφραστικό μέσο». Το μέσο είμαστε εμείς και όχι η Τέχνη. Ο τρόπος λοιπόν, επιτυχημένος ή μη, να ξανάρθει στο παρόν ένας μακρινός απόηχος μιας περασμένης μνήμης. Αυτό είναι η Τέχνη. Η μόνη επιλογή που πιθανώς έχουμε είναι αν θα αφοσιωθούμε ή όχι σε αυτήν.
- Το τελευταίο σας έργο, οι Μεσοτοιχίες που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κέδρος είναι μια εξαιρετική συλλογή διηγημάτων. Θα θέλατε να μας μιλήσετε για αυτή;
Να σας ευχαριστήσω κατ’ αρχάς για τη θετική ματιά με την οποία είδατε το βιβλίο. Οι «Μεσοτοιχίες», οφείλω να πω ότι ήταν μια ιδέα τίτλου ποιητικής συλλογής που μου γεννήθηκε εδώ και πολλά χρόνια παρακολουθώντας σε κάποιο θερινό σινεμά, στο κέντρο της Αθήνας, περιστοιχισμένος κυριολεκτικά από μεσοτοιχίες, την ομώνυμη ταινία του σπουδαίου Αργεντίνου σκηνοθέτη Gustav Tarreto, «Medianeras». Αυτή η απροσδόκητη ταύτιση ανθρώπων, υπάρξεων, χρόνου και χώρου, η αλληλεπίδραση-ακόμα και εκεί που εκ πρώτης όψεως είναι αδύνατη ή αδιανόητη, με ενδιέφερε πάντα και ιδιαίτερα σε αυτή τη δύσκολη εποχή της πανδημίας. Όχι όμως για να μιλήσω για αυτό το γεγονός, αλλά με αφορμή αυτό να περιηγηθώ σε χώρες και εποχές, δημιουργώντας εννέα ιστορίες που αν και μοιάζουν παράλληλες, διασταυρώνονται με τρόπο νομίζω αναπάντεχο.
- Έχετε εκδώσει 6 ποιητικές συλλογές και τώρα διηγήματα… Που βρίσκουμε περισσότερο εσάς… στην ποίηση ή στην πεζογραφία;
Μα οπωσδήποτε στις Λέξεις. Και εδώ το κεφαλαίο γράμμα δεν είναι καθόλου τυχαίο. Είναι κυρίαρχες οι λέξεις, αυτούσιες και αυτοτελείς. Η μορφή τους δεν έχει ιδιαίτερη σημασία. Όπως άλλωστε συμβαίνει και με τις νότες, οι οποίες ενδεχομένως μας προξενούν την ίδια ανεξήγητη συγκίνηση, είτε ανήκουν σε ένα νοκτούρνο ή ένα πρελούδιο, είτε σε ένα παραδοσιακό τραγούδι ή ένα ταξίμι. Ακόμα κι αν δεν γνωρίζουμε τη γλώσσα, ακόμα κι αν αυτό που ακούμε είναι εντελώς μακριά από τις καταβολές και τις όποιες μουσικές προτιμήσεις μας.
- Η έμπνευση σας για το βιβλίο σας μεσοτοιχίες είναι προφανής για όποιον το διαβάσει… ποιος όμως ήταν ο καταλυτικός παράγοντας για να γίνει η έμπνευση έργο;
Επίσης μια ενδιαφέρουσα ερώτηση. Μόνον η έμπνευση πράγματι δεν φτάνει για να γεννηθεί ένα έργο. Αφήστε που δεν την εμπιστεύομαι- όπως άλλωστε και το ταλέντο-καθόλου. Σημαντικό ρόλο, όπως σας είπα, έπαιξαν η πανδημία, ο εγκλεισμός κλπ. Όμως ούτε αυτά ήταν «καταλυτικά». Οι «Μεσοτοιχίες» δεν είναι χρονογράφημα. Τα όσα ζήσαμε ήταν ικανά, όπως λέγαμε στα μαθηματικά, αλλά όχι αναγκαία, δεν αρκούσαν. Νιώθω-κι ας μου συγχωρήσετε το μάλλον αδόκιμο ρήμα- ότι κάτι άλλο είναι που έδρασε ως καταλύτης, ως σημείο χωρίς επιστροφή, ώστε από μια εικόνα, έναν ήχο ή μια λέξη να γεννηθεί ένα ολόκληρο έργο. Ίσως η αυταρέσκεια, η φιλοδοξία, η ανάγκη να βγούμε στο φως. Είδατε, απέφυγα σκόπιμα τα ιδεατά και υψιπετή εκείνα…
- Πως βιώσατε εσείς την περίοδο της καραντίνας αλλά και γενικά τα δυο αυτά τελευταία χρόνια;
Υπήρξε μια αναπάντεχα γόνιμη και δημιουργική αυτή η περίοδος, έστω και με τις διακυμάνσεις, τις συναισθηματικές εναλλαγές, τις έντονες ψυχολογικές μεταπτώσεις της. Η καθημερινότητά μου, λίγο επηρεάστηκε, αφού ούτως ή άλλως είχα από καιρό επιλέξει μια διακριτική θέση «απόστασης», την οποία θεωρώ επιβεβλημένη και απαραίτητη, ώστε να μπορώ απερίσπαστος να επιδίδομαι στην αναζήτηση, στην επίπονη και απαιτητική ανασκαφή των χαμένων λέξεων, που πάντοτε περιμένουν κάποιο αφοσιωμένο χέρι να τις φέρει στην επιφάνεια του παρόντος.
- Πως θα περιγράφατε τον εαυτό σας, περισσότερο αισιόδοξο ή απαισιόδοξο;
Αισιοδοξώ, ως κατά φύση απαισιόδοξος. Άλλωστε «η απαισιοδοξία είναι θέμα διάθεσης. Η αισιοδοξία είναι θέμα θέλησης», κατά τον Chartier και μάλλον θα συμφωνήσω, διατηρώντας βέβαια κάποιες επιφυλάξεις, οι οποίες προέρχονται κυρίως από τις άθλιες απόψεις, του κατά τα άλλα ικανού Γάλλου φιλοσόφου, σχετικές με τον φασισμό.
- Σήμερα ο μέσος Έλληνας δοκιμάζεται ποικιλοτρόπως. Πιστεύετε ότι η Τέχνη και ειδικότερα η λογοτεχνία μπορεί να βοηθήσει;
Μόνον η Τέχνη το μπορεί. Σήμερα και πάντοτε. Άλλο που για να υπάρχει τέχνη, άρα και πολιτισμός, απαιτείται να καλύπτονται τουλάχιστον τα στοιχειώδη.
- Με ποια ιστορία του βιβλίου σας δεθήκατε περισσότερο… Που βρίσκουμε περισσότερο εσάς;
Σε καμία από ιστορίες ή σε κανέναν από τους ήρωες δεν υπάρχω περισσότερο ή λιγότερο. Και τη λογοτεχνική αυτή, ας πούμε ιδιοτροπία, (όπως άλλωστε και τη σύντομη φόρμα στην ανάπτυξη του θέματος), την οφείλω στους απαράβατους κανόνες της ποιητικής σύνθεσης. Εκεί η συναισθηματική ταύτιση με τους χαρακτήρες που δημιουργείς, μάλλον είναι συγγραφικές αδυναμίες, οι οποίες περιορίζουν και οριοθετούν ασφυκτικά τις λέξεις και τα νοήματα, στα όρια της αυτοβιογραφίας.
- Σε ποιο έργο της παγκόσμιας λογοτεχνίας θα θέλατε να είχατε ζήσει;
Δεν ειπώθηκε τίποτα συγκλονιστικά καινούργιο, πέρα από την Τραγωδία. Νομίζω κάθε κατοπινός δημιουργός, δεν θα μπορούσε να βρει σπουδαιότερο και κυρίως ασφαλέστερο πνευματικό καταφύγιο.
- Όταν ακούτε τη λέξη σπίτι τι σας έρχεται στο μυαλό;
Μια «κατάσταση μετακλητή», όπως τη θέλει ο Baldwin. Μια ουτοπική ψευδαίσθηση που ορίζει την ατομική πραγματικότητα. Μια επιστροφή σε κάθε αυτοεκπληρούμενο ενδεχόμενο.
- Τι θα θέλατε να σκέφτεται και να νιώθει ο αναγνώστης όταν διαβάσει το βιβλίο σας;
Θα ήμουν πραγματικά τουλάχιστον ευτυχής αν ο αναγνώστης ένιωθε ελεύθερος. Ό,τι κι αν σημαίνει αυτό για τον καθένα. Προς Θεού, δεν θα ήθελα πάντως να βαρεθεί.
- Για το τέλος θα θέλατε να μας μιλήσετε για τα επόμενα σχέδια σας… Ετοιμάζετε κάτι αυτόν τον καιρό;
Παρότι με τους υπεύθυνους των εκδόσεων Κέδρος, υπήρχε προ πανδημίας η κοινή πρόθεση να συνεργαστούμε για την έκδοση ενός ιστορικού μυθιστορήματος, νομίζω ότι οι «Μεσοτοιχίες», έχουν ακόμα πολλά να πουν και να δώσουν. Δεν έχω -εγώ τουλάχιστον- φωτίσει κάθε διάστασή τους, δεν έχω εξαντλήσει κάθε δυνατότητά τους. Με αυτό σκεπτικό πρόκυψε και η μετάφραση και κυκλοφορία του βιβλίου στην Ιταλία, προκειμένου να δείξω ακόμα πιο απτά και ξεκάθαρα, αυτή τη νοητή σύνδεση, τη συλλογική ύπαρξη ανεξάρτητα λαών και πολιτισμών. Επίσης και πάλι στην ίδια λογική τα περισσότερα διηγήματα μεταφράστηκαν ξεχωριστά στις αντίστοιχες γλώσσες αναφοράς: γαλλικά, αγγλικά, ρουμανικά, ισπανικά και φυσικά ιταλικά όπως ήδη σας ανέφερα. Και θα ήθελα με την ευκαιρία να ευχαριστήσω από καρδιάς όλους τους μεταφραστές που έδειξαν τόση αφοσίωση και σεβασμό στις εννέα ιστορίες του βιβλίου. Στις «Μεσοτοιχίες», ακούγεται τόση μουσική, εμβόλιμα παρακολουθούμε τόσα θεατρικά και κινηματογραφικά έργα, «εμφανίζονται» τόσοι σπουδαίοι και για πολλούς αγαπημένοι ποιητές και γενικότερα καλλιτέχνες, ώστε νομίζω ότι θα ήταν άδικο να μείνουν καθηλωμένοι ανάμεσα στις σελίδες. Πρέπει με κάποιο τρόπο όλα αυτά να βγουν στο φως και να υπάρξουν πέρα από τις λέξεις. Ιδέες υπάρχουν πολλές για το τι θα μπορούσε να γίνει όλο αυτό το υλικό. Μένει να αφοσιωθώ σε αυτό.
