Πατρίδα Χώρα Ξένη, Μιλτιάδης Σαλβαρλής, εκδόσεις Μετρονόμος

Στην σημερινή ανάρτηση θα παρακολουθήσουμε την πορεία ζωής της Κωνσταντίας και του “Τσιρ-τσιρ-Τσίρου” όπως την ζωντανεύει ο Μιλτιάδης Σαλβαρλής στο βιβλίο του “Πατρίδα Χώρα Ξένη” που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μετρονόμος. 

Η Κωνσταντία θα βρεθεί στην αφιλόξενη Ελλάδα το 1914 από τη Μικρά Ασία και θα την ακολουθήσει ο “Τσιρ-τσιρ-Τσίρος” το 1922. Δυο άγνωστα παιδιά μεταξύ τους που όμως η μοίρα θα τους κάνει να συναντηθούν στην Κατοχική Αθήνα, να ζευγαρώσουν και να μην χωρίσουν ποτέ από εκεί και πέρα. Δυο παιδιά μεγαλωμένα διαφορετικά. Η μεν με στερήσεις, ο δε λίγο πιο άνετα, που δεν παύουν βέβαια να κουβαλούν τις αποσκευές τους από τον ξεριζωμό. Στην ουσία παρακολουθούμε την πορεία ζωής τους μέσα από μονολόγους που ο καθένας τοποθετείται και σε μια διαφορετική χρονολογική εποχή. Έτσι η ιστορία καλύπτει την περίοδο από  το 1914 έως και σχεδόν το 1985. Σημαντικά γεγονότα βρίσκουν την θέση  τους στην ιστορία των δυο νέων. Αλλά προς θεού, μην φανταστεί κανείς ότι το βιβλίο πάσχει από έλλειψη χαρακτήρων. Ο συγγραφέας στήνει γύρω από τους κεντρικούς  ήρωες ένα πολύβουο μελίσσι δευτερευόντων ηρώων, που αρκετές φορές είναι και αυτοί που δίνουν το κάτι παραπάνω στην ιστορία.

Έχουν γραφτεί τόσα και τόσα βιβλία για την Μικρασιατική καταστροφή. Τόσες και τόσες ιστορίες. Και πόσες ακόμα μένουν να γραφτούν. Όλες εστιάζουν στον ξεριζωμό. Στον πόνο, στην πίκρα στην εξαθλίωση. Τούτο το βιβλίο είναι διαφορετικό. Πιστεύω ότι ο συγγραφέας σκόπιμα επέλεξε να αφήσει έξω από την ιστορία του αυτά τα κομμάτια. Σκόπιμα επέλεξε ήρωες “άχρωμους”, ήρεμους, βατούς. Ήρωες έδωσαν την μάχη τους αθόρυβα. Και τα καταφέραν. Στήθηκαν με το έναν ή τον άλλο τρόπο και πάλι στα πόδια τους. Ήρωες έξυπνους, καπάτσους. Που έζησαν μια ωραία ζωή. Με τα πάνω της και τα κάτω της. Και καθόλου βαρετή γιατί είχαν δίπλα τους εξαιρετικούς δεύτερους χαρακτήρες που τάραζαν τα νερά  και έφερναν τα πάνω κάτω.

Ήταν η πρώτη μου επαφή με τον συγγραφέα και μου άρεσε πολύ ο τρόπος γραφής του. Οι εξαιρετικές περιγραφές του. Η σκιαγράφηση των χαρακτήρων του. Η απλότητα του λόγου του. Γίνεσαι θες δεν θες μέρος της ιστορίας του. Έχει καταφέρει να περάσει μπροστά από τα μάτια σου ένα σωρό ιστορικά και μη γεγονότα της πολύ μεγάλης περιόδου που διατρέχει το βιβλίο τους χωρίς να σε κουράσει με χρονολογίες και περιττές  λεπτομέρειες.  Έχοντας διαβάσει πολύ για εκείνη την χρονική περίοδο, πάντα μου έρχεται η σκέψη τι άλλο μένει να γραφτεί… Και όμως η κάθε ιστορία του κάθε ανθρώπου είναι μοναδική. Το πως επιλέγει ο κάθε συγγραφέας να εξιστορήσει τα γεγονότα και τα βιώματα των ηρώων είναι που κάνει την διαφορά. Και η επιλογή που έκανε ο κύριος Σαλβαρλής μόνο θετικές εντυπώσεις μου άφησε. 

Από το οπισθόφυλλο:

 «Bizim şehrimiz; Η πόλη μας;» Ο πελάτης γέλασε και ο πατέρας μού έριξε ένα αυστηρό βλέμμα. Ένταση επικρατεί ανάμεσα στις δύο κοινότητες και η κουβέντα αυτή, κουβέντα από ένα αγόρι που μαθαίνει τα τουρκικά, κουβέντα ειπωμένη εν τη ρύμη του λόγου, θεωρήθηκε προσβολή. «Είναι δική σας η πόλη, λοιπόν…» επανέλαβε, κοιτώντας περιπαικτικά τον πατέρα. Έπειτα, σαν να ήταν εκείνος το αφεντικό, έκανε νόημα στους παραγιούς να βιαστούν να κόψουν τα υφάσματα που είχε διαλέξει. Τα σπίτια των Ελλήνων αδειάζουν. Οι γειτόνισσες που λένε τον καφέ δεν έρχονται πια σε μας. Μας χαιρετάνε από μακριά με ένα νεύμα, αλλά να πουν τον καφέ στις αδελφές μου δεν έρχονται. Το σκυλί των διπλανών σύρθηκε ένα πρωί μέχρι την εξώθυρα με ένα βαθύ τραύμα στο πλάι του λαιμού. Λίγο μετά ξεψύχησε.»

* * *

«Η γλώσσα είναι ένα από τα ατού του βιβλίου. Πολυεπίπεδη, γλαφυρή, γεμάτη από εικόνες που τις «βλέπεις» μπροστά σου. Μιλάει στην καρδιά του αναγνώστη, αφήνοντάς τον με την αγωνία του παρακάτω. Ωραία ελληνικά. Σαν αυτά με τα οποία μεγαλώσαμε, διαβάζοντας λογοτέχνες της γενιάς του 1930.

Αντί για πληκτρολόγιο ο Μ. Σαλβαρλής θα μπορούσε να έχει στα χέρια του μια κάμερα και να γυρίσει μια πανέμορφη ταινία. Οι αναφορές του και οι ήρωές του είναι τόσο ζωντανοί που θες να τους μιλήσεις, να τους αγγίξεις.

Φέτος, εκατό χρόνια από την μικρασιατική καταστροφή, το μυθιστόρημα «Πατρίδα χώρα ξένη» αποτελεί έναν μικρό φόρο τιμής σε εκείνους που ξεριζώθηκαν και έφτιαξαν ξανά τις ζωές τους σε μια πατρίδα που τρώει τα παιδιά της. Παράλληλα είναι ένα εξαιρετικό αφηγηματικό έργο που διαβάζεται απνευστί κι επιβεβαιώνει –λαμβάνοντας υπόψη και το προηγούμενο βιβλίο του, «Μικρά δωμάτια πανικού»- ότι ο Μ. Σαλβαρλής είναι μια υπολογίσιμη ήρεμη δύναμη στον χώρο της νέας ελληνικής πεζογραφίας.»

Από τον πρόλογο της Στέλλας Βλαχογιάννη

Λίγα λόγια για τον συγγραφέα:

Ο Μιλτιάδης Σαλβαρλής γεννήθηκε στην Αθήνα το 1956. Σπούδασε φιλολογία στο Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών και νομικά στη Νομική Σχολή του Δημοκρίτειου Πανεπιστήμιου Θράκης.
Από το 1981 έως το 2012 εργάστηκε ως ρεπόρτερ, συντάκτης και αρχισυντάκτης. Δούλεψε στο υπουργείο Γεωργίας, στο ραδιόφωνο και στην τηλεόραση της ΕΡΤ, στη διαδικτυακή πύλη in.gr, καθώς και σε διάφορα έντυπα. Ανάμεσά τους τα περιοδικά Ταξιδεύοντας, Πάνθεον, ELLE, Δίφωνο, HiTECH και National Geographic.
Το 1981 εκδόθηκε η νουβέλα «Το βάρος της τριχοφυΐας», από τις εκδόσεις ΑΣΤΕΡΙ.
Το 2014 συνεργάστηκε με το Urbn Theatr, γράφοντας μαζί με τον Η. Παναγιωτακόπουλο κείμενα για την παράσταση The Random Effect που παρουσιάστηκε στον Χώρο Τέχνης 14η Μέρα (σήμερα Θέατρο Καλλιρόης), σε σκηνοθεσία Ηλία Παναγιωτακόπουλου.
Το 2019 εκδόθηκε η συλλογή διηγημάτων «Μικρά δωμάτια πανικού», από τις εκδόσεις Μετρονόμος. Την ίδια χρονιά συνεργάστηκε με το Gaff Theatre Group, μεταφράζοντας τη διασκευή για θέατρο του «Παίκτη», του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, που ανέβηκε στο Θέατρο 104, σε σκηνοθεσία Σοφίας Καραγιάννη. Το 2022 εκδόθηκε το μυθιστόρημα «Πατρίδα χώρα ξένη» από τις εκδόσεις Μετρονόμος.